Hướng dẫn cách rửa mũi cho bé đúng cách tại nhà

Rửa mũi cho bé giúp làm sạch đường hô hấp, ngăn ngừa các bệnh lý như cảm lạnh, viêm mũi, viêm xoang. Tuy nhiên, không ít cha mẹ vẫn còn bối rối hoặc thực hiện sai cách, vô tình khiến bé khó chịu, thậm chí gây tổn thương mũi. Vậy cách rửa mũi cho bé như thế nào là đúng và an toàn? Bài viết dưới đây sẽ hướng dẫn chi tiết từng bước rửa mũi cho bé để việc chăm sóc con trở nên nhẹ nhàng và hiệu quả hơn.

>> Xem thêm: Những trường hợp nào cần sử dụng máy hút mũi? Cần lưu ý gì khi dùng?

Vì sao cần rửa mũi cho bé?

Cấu tạo và đặc điểm mũi của trẻ nhỏ

Mũi của trẻ, đặc biệt là trẻ sơ sinh và trẻ dưới 2 tuổi, có cấu tạo chưa hoàn thiện như người lớn. Đường thở của bé rất nhỏ, lớp niêm mạc mũi lại mỏng và nhạy cảm, dễ bị kích ứng khi có bụi bẩn, vi khuẩn hoặc virus xâm nhập. Ngoài ra, trẻ nhỏ chưa có khả năng tự xì mũi hay làm sạch đường thở, khiến chất nhầy dễ tích tụ, gây tắc nghẽn và khó thở.
Chính vì vậy, việc hỗ trợ rửa mũi cho bé là cách hiệu quả giúp làm sạch chất nhầy, loại bỏ bụi bẩn và vi khuẩn, giữ cho niêm mạc mũi luôn thông thoáng.

Lợi ích của việc rửa mũi cho bé

Trong các trường hợp cụ thể, việc rửa mũi cho bé mang lại những công dụng nhất định:

• Giúp bé dễ thở hơn: Khi khoang mũi được làm sạch, bé sẽ hít thở dễ dàng hơn, đặc biệt là khi ngủ hoặc bú. Điều này rất quan trọng vì trẻ nhỏ thường bú kết hợp thở bằng mũi.
• Giảm nghẹt mũi, sổ mũi: Việc rửa mũi giúp loại bỏ dịch nhầy tích tụ – nguyên nhân chính gây ra tình trạng nghẹt mũi, sổ mũi ở trẻ.
• Phòng ngừa viêm nhiễm: Khi khoang mũi sạch sẽ, vi khuẩn và virus ít có cơ hội phát triển, từ đó giúp hạn chế nguy cơ mắc các bệnh như viêm mũi, viêm xoang, viêm tai giữa.
• Hỗ trợ điều trị bệnh hô hấp: Trong trường hợp bé đang bị cảm lạnh, viêm mũi hoặc sau điều trị kháng sinh, việc rửa mũi giúp tăng hiệu quả điều trị, làm sạch mầm bệnh còn sót lại.

Những trường hợp nên rửa mũi cho bé

Không phải lúc nào cũng cần rửa mũi cho bé, nhưng có một số thời điểm đặc biệt cha mẹ nên thực hiện việc này:

• Khi bé bị nghẹt mũi, sổ mũi do cảm lạnh, dị ứng thời tiết.
• Trước khi bé bú hoặc ngủ, nếu bé có dấu hiệu khó thở.
• Trong mùa dịch, khi không khí nhiều bụi bẩn, ô nhiễm.
• Sau khi bé đi ngoài đường, tiếp xúc môi trường nhiều khói bụi.
• Khi bác sĩ chỉ định rửa mũi trong quá trình điều trị bệnh đường hô hấp.

Việc rửa mũi cho bé nếu được thực hiện đúng cách sẽ trở thành một thói quen chăm sóc sức khỏe đơn giản, hiệu quả mà không cần dùng đến thuốc. Tuy nhiên, điều quan trọng là cha mẹ cần tránh những sai lầm thường gặp để không gây hại đến hệ hô hấp non nớt của con.

Những sai lầm phổ biến khi rửa mũi cho bé

Rửa mũi tưởng chừng là thao tác đơn giản, nhưng nếu thực hiện sai cách có thể gây khó chịu cho bé, thậm chí dẫn đến các biến chứng không mong muốn. Dưới đây là những sai lầm cha mẹ thường mắc phải khi rửa mũi cho trẻ:

Rửa mũi quá nhiều lần trong ngày

Nhiều bậc cha mẹ nghĩ rằng rửa mũi càng nhiều thì mũi càng sạch, bé càng mau khỏi bệnh. Tuy nhiên, việc rửa mũi quá thường xuyên có thể khiến niêm mạc mũi của bé bị khô, kích ứng, thậm chí mất đi lớp nhầy bảo vệ tự nhiên.

Khuyến nghị: Với trẻ bình thường không có triệu chứng bệnh, chỉ nên rửa mũi 1 lần/ngày nếu cần. Khi bé bị sổ mũi, cảm lạnh thì có thể rửa 2–3 lần/ngày, nhưng cần theo dõi phản ứng của bé và ý kiến bác sĩ nếu kéo dài.

Dùng sai loại dụng cụ hoặc dung dịch

Không ít cha mẹ sử dụng các loại xi lanh đầu nhọn, ống bóp nước mạnh, hoặc dung dịch tự pha không đúng tỉ lệ để rửa mũi cho bé. Những cách làm này tiềm ẩn nguy cơ gây tổn thương niêm mạc, thậm chí đẩy nước vào tai giữa, gây viêm tai giữa.

Khuyến nghị: Chỉ sử dụng dụng cụ rửa mũi chuyên dụng cho trẻ em, có thiết kế đầu mềm, áp lực nhẹ. Ưu tiên dùng nước muối sinh lý 0.9% hoặc dung dịch rửa mũi dành riêng cho trẻ nhỏ có nguồn gốc rõ ràng.

Tư thế sai khi rửa mũi cho bé

Một số cha mẹ để bé nằm ngửa, đầu ngửa về sau hoặc không cố định đầu bé, khiến nước muối chảy sai hướng, gây sặc hoặc trào dịch vào tai.

Khuyến nghị: Với bé sơ sinh: Nên để bé nằm nghiêng, đầu hơi thấp. Nhỏ dung dịch từ từ vào mũi phía trên để dịch chảy ra mũi phía dưới. Với trẻ lớn hơn: Có thể cho bé ngồi nghiêng đầu hoặc đứng cúi nhẹ xuống, dùng bình xịt nhẹ nhàng.

Lưu ý: Luôn giữ bé yên tĩnh, hạn chế quẫy đạp để tránh tai nạn trong lúc rửa mũi.

Việc hiểu và tránh những sai lầm trên không chỉ giúp bé cảm thấy dễ chịu hơn trong quá trình rửa mũi mà còn đảm bảo an toàn, phòng ngừa biến chứng hiệu quả. Tiếp theo, hãy cùng tìm hiểu cách rửa mũi đúng chuẩn, phù hợp theo từng độ tuổi của trẻ.

Hướng dẫn cách rửa mũi cho bé đúng chuẩn

Việc rửa mũi cần được thực hiện đúng cách, đúng thời điểm và phù hợp với từng độ tuổi của bé. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết dành cho từng nhóm tuổi:

Cách rửa mũi cho trẻ sơ sinh (0–6 tháng tuổi)

Trẻ sơ sinh còn rất non nớt, chưa thể ngồi hay tự giữ đầu. Vì vậy, thao tác cần nhẹ nhàng, cẩn thận:

Chuẩn bị: Nước muối sinh lý 0.9% (loại dùng cho trẻ sơ sinh); Tăm bông hoặc giấy mềm cuộn nhỏ; Khăn mềm sạch; Dụng cụ hút mũi (nếu cần)

Cách thực hiện:

• Đặt bé nằm nghiêng trên gối mềm, đầu hơi thấp hơn thân mình.
• Nhỏ 2–3 giọt nước muối sinh lý vào lỗ mũi phía trên. Chờ khoảng 30 giây đến 1 phút để dịch nhầy mềm ra.
• Dùng tăm bông mềm (hoặc khăn giấy cuốn nhỏ) lau nhẹ bên trong hốc mũi, hoặc dùng dụng cụ hút mũi nhẹ nhàng hút dịch ra.
• Lặp lại với bên mũi còn lại.

Lưu ý: Không bơm mạnh nước muối hoặc sử dụng áp lực lớn vì dễ gây sặc, tổn thương niêm mạc mũi.

Cách rửa mũi cho trẻ từ 6 tháng đến 2 tuổi

Trẻ trong độ tuổi này có thể bắt đầu ngồi được, dễ hợp tác hơn khi cha mẹ thao tác đúng cách.

Chuẩn bị: Bình xịt rửa mũi chuyên dụng cho bé (loại áp lực thấp); Nước muối sinh lý 0.9% hoặc dung dịch xịt mũi dành cho trẻ nhỏ; Khăn giấy mềm; Dụng cụ hút mũi nếu cần

Cách thực hiện:

• Đặt bé ngồi trong lòng hoặc trên ghế, đầu hơi nghiêng sang một bên.
• Đưa đầu vòi bình xịt vào mũi phía trên, xịt nhẹ nhàng 1–2 lần để nước chảy sang mũi còn lại.
• Dùng khăn mềm hoặc dụng cụ hút mũi lấy dịch ra.
• Lặp lại với bên còn lại.
• Cho bé xì mũi nhẹ nếu bé đã biết cách.

Lưu ý: Không để bé ngửa đầu ra sau khi xịt mũi để tránh nước chảy ngược vào tai.

Cách rửa mũi cho trẻ trên 2 tuổi

Bé trên 2 tuổi có thể hợp tác tốt hơn, thậm chí có thể học cách tự xì mũi hoặc tự rửa dưới sự hướng dẫn của cha mẹ.

Cách thực hiện:

• Hướng dẫn bé đứng hoặc ngồi thẳng, đầu cúi nhẹ về phía trước, nghiêng sang một bên.
• Dùng bình rửa mũi dạng xịt hoặc dạng bóp nhẹ đưa vào lỗ mũi phía trên, xịt nhẹ để nước muối chảy ra lỗ mũi phía dưới.
• Nhắc bé há miệng khi rửa để không bị sặc.
• Hướng dẫn bé xì nhẹ để đẩy dịch nhầy và nước muối ra ngoài.
• Lau khô mũi cho bé bằng khăn sạch.

Lưu ý: Có thể hướng dẫn bé tự thực hiện, nhưng vẫn cần sự quan sát và hỗ trợ từ người lớn để đảm bảo an toàn.

Nên rửa mũi cho bé bằng gì?

Lựa chọn đúng loại dung dịch và dụng cụ rửa mũi sẽ giúp quá trình vệ sinh mũi của bé diễn ra nhẹ nhàng, hiệu quả và an toàn hơn. Dưới đây là những lựa chọn phổ biến và được khuyến nghị hiện nay:

Dung dịch rửa mũi: Nên chọn loại nào?

Nước muối sinh lý 0.9% (NaCl)

Đây là loại phổ biến nhất, an toàn và dễ tìm. Nước muối sinh lý có khả năng làm sạch dịu nhẹ, làm loãng dịch nhầy, hỗ trợ giảm nghẹt mũi.

Nước muối sinh lý phù hợp cho cả trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Đồng thời có thể dùng hằng ngày để vệ sinh mũi trong giai đoạn cảm lạnh, viêm mũi, dị ứng.

Dung dịch nước biển sâu (nước muối ưu trương)

Là loại nước biển đã được xử lý và cô đặc hơn nước muối sinh lý. Có tác dụng kháng viêm, kháng khuẩn, làm sạch tốt hơn.

Thường dùng cho bé bị viêm xoang, viêm mũi nặng. Không nên dùng liên tục dài ngày nếu không có chỉ định từ bác sĩ.

Không nên dùng dung dịch tự pha tại nhà

Một số phụ huynh pha nước muối tại nhà để tiết kiệm chi phí. Tuy nhiên, việc không đảm bảo tỷ lệ muối/nước chuẩn hoặc vô trùng có thể gây kích ứng, thậm chí nhiễm trùng mũi của bé.

Dụng cụ rửa mũi cho bé: Nên chọn loại nào?

Dụng cụ nhỏ mũi (lọ nhựa hoặc ống nhỏ giọt)

Phù hợp với trẻ sơ sinh và trẻ dưới 1 tuổi.

Nhỏ từng giọt, lực nhẹ, an toàn cho niêm mạc mũi còn non yếu.

Dễ thao tác, giá thành rẻ.

Bình xịt rửa mũi áp lực nhẹ

Dành cho trẻ từ 6 tháng trở lên, đặc biệt là khi bé bị nhiều dịch nhầy.

Có dạng tia sương hoặc phun nhẹ giúp làm sạch hiệu quả.

Một số loại có thiết kế đầu mềm chống tổn thương mũi.

Dụng cụ hút mũi

Hỗ trợ làm sạch dịch nhầy sau khi nhỏ/xịt mũi.

Có thể là dạng bóp tay, hút bằng miệng (có màng lọc) hoặc hút điện.

Cần vệ sinh sạch sau mỗi lần dùng để tránh nhiễm khuẩn ngược.

Khi nào cần đưa bé đi khám bác sĩ?

Dù việc rửa mũi cho bé tại nhà có thể giúp giảm nhẹ triệu chứng và hỗ trợ điều trị, nhưng không phải lúc nào cũng đủ. Có những trường hợp, bé cần được thăm khám y tế kịp thời để tránh biến chứng.

Các dấu hiệu bất thường sau khi rửa mũi

Một số dấu hiệu bất thường sau khi rửa mũi mà bố mẹ cần phải chú ý:

• Bé quấy khóc dữ dội, khó chịu kéo dài sau khi rửa mũi.
• Có hiện tượng chảy máu cam, dịch mũi lẫn máu hoặc dịch có màu xanh đậm, mùi hôi.
• Bé bị sốt cao không hạ, có dấu hiệu viêm đường hô hấp dưới như ho nhiều, thở khò khè.
• Xuất hiện tình trạng sặc khi rửa mũi, gây nôn trớ, tím tái.

Nếu gặp bất kỳ dấu hiệu nào ở trên, phụ huynh nên dừng việc rửa mũi và đưa bé đến cơ sở y tế để được kiểm tra.

Trường hợp bé bị viêm mũi kéo dài

Nếu bé có triệu chứng nghẹt mũi, chảy nước mũi, ho nhẹ kéo dài trên 10 ngày không cải thiện dù đã rửa mũi đúng cách.

Có thể bé đã bị viêm mũi dị ứng, viêm xoang hoặc nhiễm trùng đường hô hấp kéo dài - cần thăm khám chuyên khoa để xác định nguyên nhân và điều trị đúng.

Khi bé không hợp tác, có phản ứng mạnh

Trẻ quấy khóc dữ dội, giãy giụa, không chịu hợp tác khi rửa mũi có thể gây nguy hiểm nếu cố ép thực hiện.

Trong trường hợp này, nên ngưng thao tác và tham khảo bác sĩ về phương pháp thay thế phù hợp hơn với thể trạng và tính cách của bé.

Một số lưu ý khi rửa mũi cho bé tại nhà

Việc rửa mũi cho bé tuy đơn giản nhưng cần thực hiện đúng kỹ thuật và đảm bảo vệ sinh để không gây phản tác dụng.

Tần suất rửa mũi hợp lý

Tùy từng trường hợp mà bố mẹ nên rửa mũi cho bé với tần suất thích hợp để đảm bảo hiệu quả và tránh gây phản tác dụng:

• Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ khỏe mạnh: Không cần rửa mũi hằng ngày, chỉ nên thực hiện khi bé bị nghẹt mũi, cảm cúm hoặc dịch mũi nhiều.
• Khi bé bị viêm mũi hoặc cảm lạnh: Có thể rửa 2–3 lần/ngày, không nên lạm dụng quá mức vì dễ làm khô niêm mạc.

Tuyệt đối không rửa mũi ngay sau khi ăn hoặc khi bé đang sốt cao.

Bảo quản dụng cụ rửa mũi đúng cách

Dụng cụ rửa mũi nếu không được bảo quản đúng cách sẽ tích tụ vi khuẩn gây hại cho đường hô hấp của bé. Do đó, bố mẹ nên:

• Vệ sinh sạch sẽ sau mỗi lần sử dụng bằng nước ấm, xà phòng nhẹ hoặc tiệt trùng bằng nước sôi (nếu dụng cụ chịu nhiệt).
• Để khô hoàn toàn, bảo quản nơi sạch, thoáng.
• Không dùng chung dụng cụ giữa các bé để tránh lây nhiễm chéo.
• Thay mới định kỳ nếu thấy dụng cụ bị mòn, nứt hoặc hư hỏng.

Kết hợp chăm sóc mũi bé trong mùa lạnh, mùa dịch

Để việc rửa mũi đạt hiệu quả tốt, bên cạnh cách rửa mũi cho bé đúng, bố mẹ cũng cần áp dụng các phương pháp chăm sóc mũi cho bé:

• Giữ ấm cho bé, đặc biệt là vùng cổ, ngực và mũi khi trời lạnh.
• Tăng cường độ ẩm trong phòng, tránh để bé ở nơi khô hanh hoặc dùng máy sưởi quá lâu.
• Bổ sung dinh dưỡng, uống đủ nước để tăng sức đề kháng.
• Hạn chế cho bé ra ngoài nơi đông người khi đang vào mùa dịch (cúm, COVID-19, RSV…).

Trên đây là hướng dẫn chi tiết về cách rửa mũi cho bé. Hy vọng bài viết đã cung cấp đầy đủ những thông tin tới các bậc phụ huynh. Nếu còn bất kỳ điều gì thắc mắc, hãy liên hệ ngay đến Nhà thuốc DHT PHARMA để được tư vấn.